Κώστας Ζώρας
Kαθηγητής Πολιτικής Κοινωνιολογίας, πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Δημοσιεύθηκε στην Εφ. Συν, 29 Ιουλίου 2016
«Το κράτος των εθνικοφρόνων δίνει τη θέση του στο κράτος δικαίου», με αυτές τις λίγες λέξεις ο Αλέξης Τσίπρας αποτυπώνει την ιστορικότητα και την ευρύτερη σημασία της 24ης Ιουλίου 1974.
Μέγιστη η συμβολή στην αποκατάσταση της δημοκρατίας του λαϊκού κινήματος και των ηγετών του (Ανδρέας Παπανδρέου, Χαρίλαος Φλωράκης, Λεωνίδας Κύρκος, Ηλίας Ηλιού), αλλά και του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο οποίος εγκαίρως και ορθώς διαπίστωσε ότι η Χούντα του 1967 απέβλεπε στην εγκατάσταση μόνιμου στρατοκρατικού καθεστώτος, λατινοαμερικανικού τύπου, έστω και με «συνταγματικό κοινοβουλευτικό μανδύα» και δεν ήταν μια «πρόσκαιρη συνταγματική εκτροπή», προς αντιμετώπιση της οξύτατης κοινωνικής και πολιτειακής κρίσης του 1965, η οποία εμπεριστατωμένα αποκλήθηκε «αποστασία» (βλ. Τάσου Κωστόπουλου – Δημήτρη Ψαρρά, «Εθνάρχης χωρίς λαό», «Εφημερίδα των Συντακτών», 23-24/7/2016).
Η εξαγγελθείσα ευρύτατη «συμμετοχή του δήμου» στην αναθεωρητική διαδικασία «υπερβαίνει» για πρώτη φορά, ως προς την αναθεώρηση του Συντάγματος, την τυπική κοινοβουλευτική διαδικασία (άρθρο 110), προς την κατεύθυνση μιας λαϊκής δημοκρατικής διέγερσης και «εξέγερσης», η κορύφωση της οποίας θα είναι η διεξαγωγή ενδεχομένως ενός γενικού ή πολλών ειδικών δημοψηφισμάτων.
Κορυφαίο σημείο του πρωθυπουργικού αναθεωρητικού περιγράμματος ο εμπλουτισμός της έμμεσης (αντιπροσωπευτικής) κοινοβουλευτικής δημοκρατίας με δημοψηφισματικούς θεσμούς άμεσης δημοκρατίας.
Οι εν λόγω θεσμοί είναι οι μόνοι ικανοί να γεφυρώσουν το σημερινό χάσμα μεταξύ πολιτών και πολιτικού συστήματος.
Οι πολίτες καθίστανται πλέον πρωταγωνιστές και συμμέτοχοι στη λειτουργία του πολιτεύματος.
Η λαϊκή κυριαρχία ως θεμελιώδης αρχή στην πλέον ουσιαστική της διάσταση.
Το σύστημα εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας αλλά και η μελλοντική διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος δεν τίθενται και δεν κρίνονται αυτοτελώς, αλλά σε συνδυασμό με τη θεμελιώδη πλέον αρχή της άμεσης παρέμβασης του λαού.
Επομένως, άμεση εκλογή του Προέδρου από το εκλογικό σώμα, είτε ως μεικτό σύστημα, όπως το προτεινόμενο, είτε ως αμιγές σύστημα άμεσης μόνον εκλογής δύο γύρων, κάτι που θα ήταν ίσως προτιμότερο και βεβαίως δεσμευτικό συνταγματικό δημοψήφισμα, ως ολοκλήρωση της αναθεωρητικής διαδικασίας μετά από παρέμβαση μίας ή δύο Βουλών.
Η θρησκευτική ουδετερότητα του κράτους και η υποχρεωτικότητα του πολιτικού όρκου ενισχύουν σημαντικά το κράτος δικαίου.
Προς την ίδια κατεύθυνση θα έπρεπε να αναθεωρηθεί το ισχύον άρθρο 5 παρ. 2 ως εξής:
«Όλοι όσοι βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, καταγωγής, φυλής, γλώσσας, φύλου, ηλικίας, θρησκευτικών, πολιτικών, κοινωνικών και κάθε άλλου είδους πεποιθήσεων».
Η διευρυμένη προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων θα μπορούσε να λειτουργεί ως επιμέρους αποτέλεσμα δυο νέων θεμελιωδών διατάξεων:
«Η ανακατανομή του πλούτου και η κοινωνική ισότητα αποτελούν βασικό και συνεχές μέλημα του κράτους» και «οι διατάξεις του Συντάγματος περί των δικαιωμάτων του ανθρώπου (ατομικών, πολιτικών, κοινωνικών) δύνανται να αναθεωρηθούν μόνο προς διεύρυνση ή περαιτέρω κατοχύρωση των δικαιωμάτων αυτών».
Ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και διορισμός της ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων από το υπουργικό συμβούλιο είναι έννοιες και πράξεις ασύμβατες.
Εδώ θα μπορούσε να είναι καθοριστικός ο ρόλος του άμεσα εκλεγμένου Προέδρου της Δημοκρατίας σε συνεργασία με ευρύτερο εκλεκτορικό σώμα.
Οι αδυναμίες του παρεμπίπτοντος και διάχυτου ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων καλύπτονται αποτελεσματικότερα από ανώτατο δικαστικό όργανο αποφασιστικής και όχι γνωμοδοτικής φύσης.
Ζητούμενο η ευρύτερη δυνατή δημοκρατική νομιμοποίηση του οργάνου αυτού.
Ο πρωθυπουργός δεν αναφέρθηκε στις εισηγητικές προτάσεις του στο κεφάλαιο «πολιτικά κόμματα».
Εδώ συζητείται η κατοχύρωση της απόλυτης καταστατικής κυριαρχίας και αυτονομίας των κομμάτων και το φλέγον ζήτημα της χρηματοδότησής τους με στόχο, ως προς το δεύτερο, την παρεμπόδιση της νόθευσης της λαϊκής κυριαρχίας και της πολυκομματικής δημοκρατίας μετά από «παρεμβάσεις» της οικονομικής ολιγαρχίας.
Βέβαιος είμαι ότι και ο κοινοβουλευτικός ΣΥΡΙΖΑ δεν θα συνεργήσει στην αναθεώρηση του άρθρου 16.
Οι θιασώτες των ιδιωτικών πανεπιστημίων είναι θανάσιμοι αντίπαλοι του ελεύθερου λαϊκού δημόσιου πανεπιστημίου.
Απέτυχαν να το ακυρώσουν μέσω των νόμων Διαμαντοπούλου-Αρβανιτόπουλου και τώρα επιχειρούν από την πίσω πόρτα, μέσω της πρότασης για την αναθεώρηση του συγκεκριμένου άρθρου του Συντάγματος.
Οι πρωθυπουργικές προτάσεις στην απώτερη μορφή διεύρυνσης και συμπλήρωσής τους, με κυρίαρχο τον πολίτη, συνιστούν επανάσταση μέσα στο πολίτευμα. Συγκροτούν μεταπολίτευση μέσα στη μεταπολίτευση.
Ακυρώνουν τις πιο πολλές από τις θεσμικές παθογένειες του συστήματος. Και καθιστούν, για πρώτη ίσως φορά στη συνταγματική ιστορία μας, τον λαό πραγματικό αφέντη στον τόπο του.
Χωρίς επιτρόπους, επικυρίαρχους και ολιγαρχίες. Με ίδιο κομμάτι ψωμί σε κάθε τραπέζι.
Εφ. Συν, 29 Ιουλίου 2016
Πηγή: https://www.efsyn.gr/arthro/politeymatiki-epanastasi
Συναφή άρθρα του ιδίου:
– Πολιτευματική επανάσταση (3) – τα ερωτήματα, Εφ.συν, 18/8/2016
– Πολιτευματική επανάσταση (2) – Ο διάλογος, Εφ.συν, 4/8/2016
Η παρούσα ανάρτηση αποσκοπεί στην ενημέρωση των φίλων της Πρωτοβουλίας. Δεν συνεπάγεται τη συμφωνία με τις απόψεις που δημοσιεύονται.