Δημοκρατικό συνταγματικό “πλατύσκαλο”

Για μια εναλλακτική πολιτειακή αντιπρόταση στο πολιτικό σύστημα

Βασίλης Ξυδιάς

Εκπαιδευτικός-θεολόγος, μέλος της Πρωτοβουλίας για Ριζική Συνταγματική Αλλαγή

Παρέμβαση στην εκδήλωση της Κ.Ο.Ε. στο Γκάζι-Τεχνόπολη, 26/11/2012

Ακολουθεί ένα μέρος από την ομιλία του μέλους της Πρωτοβουλίας, Βασίλη Ξυδιά, που είχε προσκληθεί να κάνει παρέμβαση στην εκδήλωση που διοργάνωσε η Κ.Ο.Ε. (συνιστώσα του ΣΥΡΙΖΑ) στις 26-11-2012 στο αμφιθέατρο της Τεχνόπολης στο Γκάζι, με θέμα «Πώς μπορούμε να φτάσουμε σ’ ένα ξέφωτο μετά την τρόικα».

Η τοποθέτησή του επικεντρώθηκε στο τί θα έπρεπε να κάνει η αριστερά αν ήθελε πραγματικά να αποτελέσει συστημική εναλλακτική πρόταση στο ισχύον πολιτικό σύστημα. 

… Κατ’ αρχάς θέλω να πω πόσο ορθή βρίσκω την έννοια του «ξέφωτου» που υπάρχει στον τίτλο της εκδήλωσης. Με παρόμοια σημασία εγώ χρησιμοποιώ τον όρο «πλατύσκαλο».  Κι οι δύο αυτοί όροι δηλώνουν ότι χρειάζεται να φτάσουμε σ’ έναν ενδιάμεσο σταθμό στο πλαίσιο μιας πορείας που θα συνεχιστεί. Είναι έννοια στρατηγική, ιδιαίτερα χρήσιμη στην τρέχουσα περίοδο τόσο για τη διαμόρφωση συμμαχιών (πολιτικών και κοινωνικών), όσο και για την αυτογνωσία και τον αυτοπροσδιορισμό της αριστεράς. Μιας αριστεράς που συμμετέχει σε μια διαδικασία αλλαγής που δεν είναι εξ αρχής εγκεφαλικά ορισμένη, αλλά που παίρνει σάρκα και οστά μέσα απ’ τη διάνοιξη πραγματικών ιστορικών διεξόδων, μαζί με τον λαό κι όχι ερήμην αυτού…

Για να αποκτήσει πραγματικά συστημικό χαρακτήρα η στρατηγική προς το «ξέφωτο», η αριστερά οφείλει να διατυπώσει μια εναλλακτική πολιτειακή αντιπρόταση στο πολιτικό σύστημα. Κι αυτό σημαίνει μια πρόταση άλλου Συντάγματος έναντι τόσο του ισχύοντος, όσο αυτού που προετοιμάζεται από διάφορες πλευρές επί το αυταρχικότερον και συγκεντρωτικότερον. Η χώρα χρειάζεται ριζική συνταγματική αλλαγή: ένα νέο Σύνταγμα, όχι με πρωτοβουλία του κοινοβουλίου, δηλαδή του πολιτικού συστήματος, αλλά μέσω λαϊκής συντακτικής εθνοσυνέλευσης.

Υπάρχει η εντύπωση ότι μπροστά στην κατάλυση του Συντάγματος, που ήδη επισυμβαίνει εξ αιτίας των μνημονίων, ή ακόμα χειρότερα, μπροστά στις αυταρχικές συνταγματικές αλλαγές που μεθοδεύονται, ο λαός θα πρέπει να υπερασπιστεί το ισχύον Σύνταγμα. Αυτή η στάση είναι λάθος. Όχι μόνο διότι καλεί τον λαό να δώσει μια μάχη οπισθοφυλακών, χαμένη από χέρι, υπερασπιζόμενος ένα Σύνταγμα που είναι πράγματι μη λειτουργικό στη νέα ιστορική φάση στην οποία έχουμε εισέλθει μετά την κρίση, αλλά διότι το ισχύον Σύνταγμα δεν είναι άμοιρο ευθυνών γι’ αυτό που ζούμε. Ίσα-ίσα είναι αυτό που προσέφερε το πολιτειακό θερμοκήπιο μέσα στο οποίο ετράφησαν όλοι αυτοί που μας οδήγησαν στην κρίση: τα καθεστωτικά κόμματα, η παρασιτική ολιγαρχία και η μεταξύ τους διαπλοκή.

Πέρα απ’ τις γενικές και αόριστες ρεπουμπλικανικές διακηρύξεις του, η ουσιαστική πρόθεση που διέπει το σημερινό Σύνταγμα είναι, όχι το πώς θα διασφαλίζονται, αλλά πώς θα αναιρούνται οι όποιες δημοκρατικές αρχές καθιερώνονται απ’ το ίδιο στα λόγια. Δείτε για παράδειγμα πώς αναιρείται η διάκριση των εξουσιών μέσα απ’ τη σύγχυση της νομοθετικής με την εκτελεστική εξουσία. Η Βουλή εκλέγει πρωθυπουργό, αλλά κατ’ ουσίαν είναι ο πρωθυπουργός που ορίζει τους βουλευτές, και κυρίως είναι αυτός που κρατά στα χέρια του το πολιτικό τους μέλλον (μέσω της αναμενόμενης υπουργοποίησής τους). Τα ίδια ισχύουν όσον αφορά την σχέση εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας με τον διορισμό των δικαστών απ’ την κυβέρνηση κλπ κλπ.

Ουσιαστικός στόχος, μ’ άλλα λόγια του ισχύοντος Συντάγματος είναι το πώς ο έλεγχος του κράτους, και κατά συνέπεια η διακυβέρνηση της χώρας θα είναι υπόθεση κάποιων μικρών πυρήνων, των κομματικών ηγεσιών. Κι είναι αυτό ακριβώς που επιτρέπει από συστάσεως του νεοελληνικού κράτους στην εκάστοτε ολιγαρχία να κυβερνά, ελέγχοντας ή πλαγιοκοπώντας τις κομματικές ηγεσίες. Ειδικότερα, από το 90 και μετά, η μεν ολιγαρχία πήρε τη γνωστή μορφή του ιδιότυπου, κρατικοδίαιτου, παρασιτικού κράματος ΜΜΕ, μεγαλοκατασκευαστών και τραπεζιτών, τα δε κόμματα έγιναν οι πολιτικοί διαχειριστές αυτού του συστήματος που προσφυώς ονομάστηκε «διαπλοκή».

Όσο λοιπόν κι αν ακούγεται παράξενο στα αυτιά ενός κομμουνιστή, τούτη την ώρα μια πολιτειακή-συνταγματική αντιπρόταση που θα βασιζόταν στην ιδέα του πραγματικού και ριζικού διαχωρισμού των εξουσιών σύμφωνα με την κλασική ρεπουμπλικανική αρχή, θα τίναζε στον αέρα όλο το γήπεδο στο οποίο έχουν μάθει να παίζουν μπάλα οι πρωταγωνιστές του πολιτικού συστήματος. (Η όψιμη «αγανάκτηση» του Ψυχάρη μάς δείχνει πόσο ευάλωτοι είναι οι καναλάρχες και οι λοιποί μηντιάδες μόλις κάποιος θίξει το καθεστώς των χαριστικών δανείων, την προκλητικά προνομιακή σχέση που έχουν με το τραπεζικό σύστημα).

Ποιά θα ήταν τα στοιχεία αυτής της εναλλακτικής συνταγματικής πρότασης:

• Ως προς το ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ: Πραγματική διάκριση εξουσιών. Χωριστές εκλογές για Κυβέρνηση (εκτελεστική εξουσία) και κοινοβούλιο (νομοθετική), όπως π.χ. στα προεδρικά συστήματα των ΗΠΑ και της Κύπρου. Ασυμβίβαστο υπουργού-βουλευτή. Αυτοδιοίκηση στο δικαστικό σώμα. Διοικητική αποκέντρωση και αυτοδιοίκηση σε νομαρχιακό και περιφερειακό επίπεδο. Έλεγχος των κομμάτων και των ΜΜΕ. Εισαγωγή της κλήρωσης σε διάφορα επίπεδα. Λαϊκά δημοψηφίσματα και δυνατότητα νομοθετικής εισήγησης απ’ τον λαό.
• Ως προς τη ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: Όχι αναθεώρηση όπως συνήθως, «από τα πάνω», αλλά «από τα κάτω». Σύσταση λαϊκής συντακτικής εθνοσυνέλευσης, με λαϊκή δημόσια διαβούλευση και δημοψηφισματικές διαδικασίες στις γειτονιές, στους χώρους δουλειάς, στο διαδίκτυο.

Η συνταγματική αλλαγή που περιγράφω όχι μόνο θα σταθεί ανάχωμα στα αυταρχικά σχέδια αλλαγής συντάγματος «από τα πάνω», αλλά και θα υπονομεύσει ριζικά τον ολιγαρχικό χαρακτήρα της σημερινής κρατικής δομής. Ασφαλώς δεν είναι πανάκεια. Σίγουρα τα διάφορα συμφέροντα θα αναζητήσουν άλλους, παραθεσμικούς τρόπους, λόμπυ κλπ για να κάνουν τη δουλειά τους. Όμως αυτή η ιστορικά πρωτόγνωρη για την Ελλάδα πολιτειακή αλλαγή θα τινάξει στον αέρα την κρατικοδίαιτη ολιγαρχία θερμοκηπίου που μας κυβερνά. Και ταυτόχρονα θα καταστήσει ορατή στα μάτια του λαού μια συγκεκριμένη πολιτειακή εναλλακτική ιδέα του «ξέφωτου»…

Παρέμβαση στην εκδήλωση της Κ.Ο.Ε. (συνιστώσας του ΣΥΡΙΖΑ) στο Γκάζι, 26/11/2012