Σύνταγμα από τους πολιτικούς ή Σύνταγμα από τους πολίτες;

 

 

Πέτρος Χασάπης

Δικηγόρος, οικονομολόγος, μέλος της Πρωτοβουλίας για Ριζική Συνταγματική Αλλαγή

Εισήγηση στην Ημερίδα για το Νέο Σύνταγμα (Αθήνα, 8 Ιουνίου 2013)

 

Δεν θέλω η δημοκρατία να αποτελεί για μένα μια μόνο στιγμή, πίσω από ένα παραβάν, ελάχιστες φορές στη ζωή μου.  Μια μόνο μικρή χρονική στιγμή, όπου με οδηγούν εκβιαζόμενο με διάφορα καταστροφικά διλήμματα, προκειμένου απλά και μόνο να επιλέξω για τα επόμενα 4 χρόνια της ζωής μου, μια από τις προσφερόμενες από το καθεστώς κομματικές λύσεις.  Λύσεις οι οποίες, ενώ μεταξύ τους στα παρασκήνια είναι συγκοινωνούντα δοχεία και έχουν τα ίδια αφεντικά, εντούτοις παρουσιάζονται στο προσκήνιο θεατρικά αντίπαλες, οδηγώντας εμάς σε κοινωνικές διαιρέσεις για αποπροσανατολισμό και εξασφάλιση κομματικής πελατείας.  Εσείς, το θέλετε αυτό;

Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ μας δημιουργήθηκε με στόχο να προκαλέσει ριζικές αλλαγές στο Σύνταγμα της χώρας και αυτή η προσπάθεια εδράζεται πάνω σε τρεις βασικές αρχές:  Σύνταγμα από το λαό, Διαρκής λαϊκή συμμετοχή, Απελευθέρωση της ανθρώπινης προσωπικότητας. Θα σταθώ εδώ μόνο στην πρώτη αρχή που αποτελεί και το αντικείμενο της παρούσης συνεδρίας.

Το Σύνταγμα είναι το καταστατικό του Νομικού Προσώπου «Κράτος». Μέτοχοι όμως αυτού του Νομικού Προσώπου είμαστε όλοι μας. Εμείς αποτελούμε το Κράτος. «Κράτος, σύμφωνα με τον επιστημονικό ορισμό,  είναι λαός οργανωμένος σε νομικό πρόσωπο, εγκατεστημένος σε συγκεκριμένη χωρική επικράτεια εντός της οποίας ασκεί πρωτογενή και κυρίαρχη εξουσία.»

Επομένως, Καταστατικός Χάρτης του ελληνικού Κράτους, χωρίς τη συμμετοχή και βούληση των Ελλήνων μετόχων – πολιτών, απλά δεν νοείται. Μπορεί να αφορά κάποιον άλλο λαό ή μια ελίτ, αλλά όχι τον ελληνικό λαό στο σύνολό του.

Σε μια σύγχρονη πραγματική δημοκρατία θα πρέπει ο κρατικός μηχανισμός να είναι το εργαλείο της εξυπηρέτησης των συμφερόντων μιας δημοκρατικά οργανωμένης και συλλογικά δρώσας κοινωνίας. Σε μας, αντί να έχουμε κοινωνικοποίηση του κράτους, με την πιο πάνω έννοια, έχει γίνει κρατικοποίηση της κοινωνίας. Το κράτος στην Ελλάδα δεν υπακούει στον πιο πάνω ορισμό. Έχει αυτονομηθεί από την κοινωνία. Αποτελεί ένα αυτοτελές μόρφωμα που δεν ελέγχεται από την κοινωνία. Αντίθετα, έχει εξαρτήσει την κοινωνία από τους πολυδαίδαλους  μηχανισμούς του και χρησιμοποιείται το ίδιο ως όργανο νομής της κοινωνίας από τα ντόπια και διεθνή ολιγαρχικά συμφέροντα που το ελέγχουν. Το ελέγχουν, μέσω της ποδηγέτησης φυσικά του -επικεφαλής του κράτους- πολιτικού συστήματος.

Επομένως, αν θέλουμε να λέμε ότι είμαστε λαός οργανωμένος σε νομικό πρόσωπο που ασκούμε πρωτογενή και κυρίαρχη εξουσία στη χώρα μας, πρέπει να έχουμε συντάξει μόνοι μας και να μπορούμε να το αλλάζουμε μόνοι μας το Καταστατικό μας, δηλαδή το Σύνταγμά μας. Εκτός αν κάποιος μπορεί να μας πείσει, ότι ο ελληνικός λαός (δηλαδή εμείς όλοι) είναι ανίκανος για κάτι τέτοιο και δεν πρέπει να ληφθεί υπόψη, όπως και δεν λαμβάνεται.

Το ισχύον Σύνταγμα προβλέπει στο άρθρο 110 έναν συγκεκριμένο τρόπο αναθεώρησής του, από τους πολιτικούς και μόνο. Ο Λαός δεν συμμετέχει στη διαδικασία, παρά μόνο με τη μεσολάβηση εκλογών, όπου όμως δεν ψηφίζεται συνταγματικό κείμενο, άλλα κόμματα.

Δεν υπάρχει λόγος εδώ να αναπτύξω το γιατί η όποια αναθεώρηση αφορά μια ευρύτερη συναίνεση μόνον εντός του πολιτικού συστήματος η οποία, όπως έχει αποδειχτεί, οδηγεί σε μια εσωτερική ανακατάταξη των συμφερόντων του ίδιου του κλειστού συστήματος.

Εκείνο όμως που θα κάνω είναι να εξετάσω το πώς μπορεί ο λαός να φτιάξει μόνος του ένα νέο Σύνταγμα και φυσικά να συμμετέχει ο ίδιος και στις μελλοντικές αναθεωρήσεις του.

Το ισχύον Σύνταγμα δεν προβλέπει τρόπο θέσπισης Νέου Συντάγματος, παρά μόνο, όπως είπα, αναθεώρησης του ισχύοντος. Επομένως το ισχύον Σύνταγμα μπορεί να αλλάξει μόνο με επαναστατικό πρωτογενή τρόπο. Και ειδικότερα:

Α) Είτε θα αλλάξει με ένοπλη επανάσταση, ανατροπή του καθεστώτος και σύνταξη Νέου Συντάγματος. Πράγμα το οποίο φυσικά δεν στοχεύει η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ, είτε

Β) Θα αλλάξει από τον ίδιο το λαό με δημοψήφισμα, δεδομένου ότι το δημοψήφισμα αποτελεί την υπέρτατη έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας του συνόλου του λαού, όταν αποφασίζει επί συγκεκριμένου θέματος.

Εδώ υπάρχουν τρεις τρόποι συμμετοχής του λαού με δημοψήφισμα:

Α) Να φτιάξει ένα νέο κείμενο μια Συντακτική Βουλή από τους πολιτικούς και να καλέσει στη συνέχεια το λαό να το εγκρίνει ή να το απορρίψει με δημοψήφισμα,

Β) Να το συντάξει μια ορισθείσα επιτροπή και στη συνέχεια να κληθεί ο λαός να αποφασίσει σχετικά με δημοψήφισμα.

Γ) Τρίτη και πιο υγιής δημοκρατικά λύση είναι από την αρχή μέχρι το τέλος ο λαός να αποφασίσει για τα πάντα.

Με τη λύση αυτή, όλα θα πρέπει να ξεκινήσουν με ένα αρχικό δημοψήφισμα.

Αυτό το δημοψήφισμα θα πρέπει να θέτει:

ΠΡΩΤΟΝ, το ερώτημα της αλλαγής ή μη του Συντάγματος,

ΔΕΥΤΕΡΟΝ, τους γενικούς κατευθυντήριους άξονες προς τους οποίους πρέπει να αλλάξει το Σύνταγμα

ΤΡΙΤΟΝ, τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει η σύνταξη του Νέου Συντάγματος.

Εννοείται ότι μετά τη σύνταξη του Νέου Συντάγματος θα πρέπει να επακολουθήσει ένα δεύτερο τελικό δημοψήφισμα για την έγκριση ή την απόρριψη του νέου κειμένου.

Κατά την άποψη της ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ, θα πρέπει το Νέο Σύνταγμα να δημιουργηθεί από μια Λαϊκή Συντακτική Εθνοσυνέλευση των ίδιων των πολιτών. Γιατί, αν αφήσουμε να συνταχθεί το Σύνταγμα και πάλι από τους πολιτικούς δεν θα έχουμε κάνει απολύτως τίποτα. Φυσικά ο λαός είναι αρμόδιος με το αρχικό δημοψήφισμα που είπαμε προηγουμένως, να αποφασίσει τον τρόπο σύνταξης, αλλά πιστεύουμε ότι θα αποφασίσει να συντάξει το κείμενο μόνος του με δημόσια διαβούλευση. Αυτά τουλάχιστον είναι τα μηνύματα που λαμβάνουμε, είτε διά ζώσης, είτε από διάφορες μετρήσεις που κάνουμε.

 

Ποιος όμως θα προκηρύξει το συνταγματικό δημοψήφισμα;

Καλά τα λέμε και καλά ακούγονται αυτά που λέμε, αλλά λογαριάζουμε χωρίς τον ξενοδόχο και ξενοδόχος εν προκειμένω είναι το πολιτικό σύστημα, που με βάση το ισχύον Σύνταγμα κατέχει την εξουσία. Μιλάμε δηλαδή για  όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα και λοιπά συμφέροντα, τα οποία συναποτελούν το πολιτικό σύστημα και τα οποία προφανώς και δεν θέλουν να χάσουν τον έλεγχο της εξουσίας προς την πλευρά των πολιτών.

Δεν σας έχει προβληματίσει άραγε το γεγονός ότι στην Ελλάδα δεν έχει γίνει ποτέ επί δύο αιώνες (μετά την τουρκοκρατία) κανένα απολύτως δημοψήφισμα, για κανένα άλλο θέμα, εκτός από το θέμα της βασιλείας; Γιατί άραγε;

 

Ποιος λοιπόν θα προκηρύξει αυτό το δημοψήφισμα;

Α) Κατ΄ αρχήν, αυτό το δημοψήφισμα μπορεί (όπως είπαμε) να το προκηρύξει το ίδιο το πολιτικό σύστημα, παραβιάζοντας όμως εδώ τυπικά το ισχύον Σύνταγμα που το απαγορεύει.

Παρ΄ όλα αυτά όμως:

– Ένα τέτοιο παράδειγμα, έχουμε με τον Charles de Gaulle στη Γαλλία το 1958, όταν κατά παράβαση του τότε ισχύοντος Γαλλικού Συντάγματος, παρουσίασε στον Γαλλικό λαό κείμενο Νέου Συντάγματος (το οποίο ισχύει και σήμερα) και ζήτησε να το εγκρίνει ή να το απορρίψει ο γαλλικός λαός με δημοψήφισμα.

– Και στην Ελλάδα το 1975 με τον Καραμανλή, είχαμε μια ανάλογη περίπτωση, που κατ’ εμέ δημιούργησε εθιμικό δίκαιο. Αν και η τότε εκλεγείσα Βουλή ονομάστηκε Αναθεωρητική Βουλή, εντούτοις ζητήθηκε με δημοψήφισμα να τοποθετηθεί ο λαός για το θέμα της Βασιλείας, κατά παράβαση του Συντάγματος του 1952 που το απαγόρευε.

– Ένα πρόσφατο παράδειγμα έχουμε και στην Ισλανδία, όπου ο Πρόεδρος του Κράτους κ. Γκρίμσον ζήτησε από το λαό να συντάξει μόνος του το Νέο Σύνταγμα της χώρας και στη συνέχεια να το εγκρίνει ο λαός με δημοψήφισμα. Το Σύνταγμα αυτό όμως ήταν συμβουλευτικού χαρακτήρα, και αν και  έχει εγκριθεί από το λαό, εντούτοις ακόμα δεν έχει εγκριθεί από τη Βουλή.

Β) Επειδή όμως, δεν μπορούμε να περιμένουμε πότε το δικό μας, το σημερινό πολιτικό σύστημα θα κάνει ενδεχομένως τέτοιο δημοψήφισμα, δηλαδή ποτέ, θα πρέπει να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε εδώ.

Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ μας, έχει από την αρχή ως στόχο να προκαλέσει έναν ευρύτατο δημόσιο διάλογο, αφενός για να συνειδητοποιήσει ο λαός τα δικαιώματά του και τη δύναμή του και να βάλει ως πρόταγμα σε κάθε μορφή λαϊκής εκδήλωσης αυτή την αναγκαιότητα, αφετέρου για να πιεστεί το πολιτικό σύστημα να προχωρήσει σε παραχώρηση προς το λαό των δικαιωμάτων που του ανήκουν. Χωρίς πίεση δεν πρόκειται να γίνει τίποτα.

Στα πλαίσια αυτά, πέρα από εκδηλώσεις (σαν τη σημερινή) που κάνει κατά καιρούς η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ, πέρα από την δραστηριοποίησή της στο διαδίκτυο και στα ΜΜΕ (όπου την καλούν), πέρα από διαφόρων τύπων σφυγμομετρήσεις που προβαίνει, στοχεύει να μπορέσει κάποια στιγμή να προκαλέσει έστω ένα άτυπο δημοψήφισμα, είτε με κάλπη, είτε ακόμα και ηλεκτρονικά. Με τις τελευταίες αυτές ενέργειες, αποσκοπεί στο να φέρει το πολιτικό σύστημα προ δεδηλωμένης λαϊκής πρόθεσης.  Βασικός στόχος είναι να προκληθεί μια μικρή, ελάχιστη, ρωγμή στο φράγμα που έχει ορθώσει το πολιτικό σύστημα μεταξύ αυτού και της κοινωνίας, ώστε να εισρεύσει η λαϊκή βούληση στο σύστημα. Τότε όλα θα πάρουν το δρόμο τους.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να συνδέσω την προοπτική εξόδου από την κρίση που όλοι βιώνουμε και η οποία κρίση προβλέπω ότι θα χειροτερεύσει, με μια αγαπημένη μου φράση του Alexis de Tocqueville, την οποία μου αρέσει πάντα να λέω:  «Φρονώ ότι τα ισχυρότερα και ίσως τα μόνα μέσα τα οποία κατέχουμε για να κάνουμε τους ανθρώπους να ενδιαφερθούν για την ευημερία της χώρας τους, είναι να τους κάνουμε συνεταίρους στη διακυβέρνησή της».

Σας ευχαριστώ.