Ένας κύκλος έκλεισε. Με την ολοκλήρωση της πρόσφατης συνταγματικής αναθεώρησης από το ελληνικό κοινοβούλιο αισθανόμαστε ότι ήρθε για μας – την Πρωτοβουλία για Ριζική Συνταγματική Αλλαγή – η στιγμή (α) να δούμε τι πετύχαμε και τι δεν πετύχαμε στα οκτώ χρόνια της ύπαρξής μας, και (β) να επανεξετάσουμε τη σκοπιμότητα της περαιτέρω ύπαρξής μας ως συλλογικής προσπάθειας.
Και τα δύο αυτά υπερβαίνουν ως καθήκοντα τη μικρή Ομάδα Συντονισμού που συνεχίζει να κρατάει ζωντανή την Πρωτοβουλία. Και γι’ αυτό θα θέλαμε μ’ αυτή την ανακοίνωση να καλέσουμε τους πολίτες που ενδιαφέρονται, ιδίως όσους συμμετείχαν στον έναν ή τον άλλο βαθμό στην Πρωτοβουλία ή συνεργάστηκαν με αυτήν, να πάρουν μέρος στη συζήτηση απολογισμού και αναστοχασμού του όλου εγχειρήματος για το μέλλον.
Η Πρωτοβουλία για Ριζική Συνταγματική Αλλαγή υπήρξε μέρος μιας σοβαρής και μεγάλης προσπάθειας που βγήκε μέσα από το κύμα της λαϊκής αγανάκτησης του 2011. Μετά από κάποιες πρώτες συζητήσεις που ξεκίνησαν τον Οκτώβριο 2011 εμφανιστήκαμε σαν κίνηση με την ιδρυτική μας διακήρυξη τον Ιανουάριο 2012 θέλοντας να δώσουμε συγκεκριμένο και θετικό περιεχόμενο στο αίτημα των πλατειών για «πραγματική δημοκρατία» και στην ανάγκη για υπέρβαση του πολιτικού συστήματος που είχε οδηγήσει τη χώρα στην κρίση.
Στη βάση αυτή θέσαμε ως βασικό μας στόχο ένα Νέο Σύνταγμα που θα προέκυπτε όχι μέσα από τις κλειστές διαδικασίες του πολιτικού συστήματος, αλλά από τον ίδιο λαό. Αυτός ο στόχος προφανώς δεν επετεύχθη. Ήδη από το 2013-14 η λαϊκή αντίδραση περιορίστηκε στην επιδίωξη μιας αντιμνημονιακής κυβέρνησης και μόνο σ’ αυτό, με καταστροφικά όπως αποδείχθηκε αποτελέσματα. Και όταν μετά το 2015 ακολούθησε η οριστική επικράτηση των μνημονίων όλα κατέληξαν στην αναβίωση του παλαιού πολιτικού συστήματος με τις πολιτικές και κομματικές μεταλλάξεις που όλοι γνωρίζουμε. Κάποιοι από μας θεώρησαν τότε ότι το στοίχημα είχε χαθεί, κάποιοι επέμειναν στην ανάγκη να επηρεάσουμε όσο πιο θετικά γινόταν την επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση επιμένοντας στην ανάγκη ενός νέου Συντάγματος από τον λαό. Τελικά η αναθεώρηση που έγινε ήταν εντελώς ανούσια και προς την αντίθετη κατεύθυνση απ’ αυτή ενός ουσιαστικού εκδημοκρατισμού του Συντάγματος – με μικρή εξαίρεση την έστω και κουτσουρεμένη υιοθέτηση του θεσμού της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας.
Εν τέλει, παρ’ όλο που δεν πετύχαμε τον βασικό μας στόχο, κρίνουμε πως η παρουσία της Πρωτοβουλίας και των άλλων κινήσεων με τις οποίες συνεργαστήκαμε αυτά τα οκτώ χρόνια δεν έχει πάει χαμένη. Έχουμε αφήσει μια παρακαταθήκη που μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη για το μέλλον. Συντελέσαμε καθοριστικά στο να εισαχθεί στη δημόσια συζήτηση το αίτημα για ριζική συνταγματική αλλαγή με ένα Νέο Σύνταγμα που θα προκύψει από τον ίδιο τον λαό (Σύνταγμα Πολιτών). Και, όσο και αν δεν ήταν αυτό που κυρίως επιδιώκαμε, επηρεάσαμε σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό τις θέσεις των διαφόρων πολιτικών κομμάτων για τη συνταγματική αναθεώρηση που έγινε, με πιο χαρακτηριστική την αποδοχή του θεσμού της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας, που μπορεί στο μέλλον να αποδειχθεί κρίσιμη δημοκρατική χαραμάδα στο κατά τα άλλα αντιδημοκρατικό πολιτικό μας σύστημα. Αυτό το θεωρούμε σε μεγάλο βαθμό δικό μας επίτευγμα.
Το τι πρέπει να γίνει από δω και πέρα πιστεύουμε πως δεν πρέπει να το αποφασίσουμε εμείς – η μικρή ομάδα που τα τελευταία χρόνια λειτουργούμε ως Ομάδα Συντονισμού. Γι’ αυτό και ανοίγουμε δύο κύκλους ανοικτών συζητήσεων, πρώτον πάνω στον απολογισμό και δεύτερον πάνω στις μελλοντικές προοπτικές των ιδεών και των αιτημάτων που εκπροσωπήσαμε ως Πρωτοβουλία: της ιδέας της «Πραγματικής Δημοκρατίας» και του «Συντάγματος Πολιτών».
Για την ώρα ξεκινάμε τη συζήτηση μέσα από την ιστοσελίδα μας www.neosyntagma.net , όπου αναμένουμε και ελπίζουμε να καταθέσετε τα δικά σας σχόλια και τις απόψεις σας για τον απολογισμό της Πρωτοβουλίας και την προοπτική των ιδεών και αιτημάτων της και στην πορεία θα ανακοινώσουμε πρόσθετες πρωτοβουλίες. Σκοπός μας είναι όλη αυτή η συζήτηση να ολοκληρωθεί με μια ανοικτή δημόσια εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί στα τέλη της άνοιξης. Ελπίζουμε στη δική σας συμμετοχή.
Η Ομάδα Συντονισμού
Ιανουάριος 2020
Βλ. και (α) «Ιδρυτική διακήρυξη της Πρωτοβουλίας», Ιανουάριος 2012, και (β) «Επίκαιρη ανάγκη η Ριζική Συνταγματική Αλλαγή από τον Λαό», Ιούλιος 2015.
Η τελευταία συνάντηση μας αποφάσισε την περαιτέρω συζήτηση για δυο διακριτά θέματα δηλαδή :
1) Τον μεχρι τώρα απολογισμό της Πρωτοβουλίας για Συνταγματική Αλλαγή ( ΠΣΑ) και
2) Προτάσεις για το μέλλον της ΠΣΑ
Η παρούσα παρέμβαση μου αφορά στην πρώτη μόνο ενότητα δηλαδή στον απολογισμό. Σημειώνω ότι ήλθα στην ΠΣΑ όταν το προτεινόμενο Σύνταγμα είχε σχεδόν ολοκληρωθεί άρα ο τρόπος της δημιουργίας του και η σύνθεση του μου είναι άγνωστα.
Η προσωπική μου άποψη είναι ότι ο απολογισμός μίας προσπάθειας έχει πολλαπλά στοιχεία που περιλαμβάνουν (αλλά δεν εξαντλούνται ) :
– την ιστορική αναδρομή της ΠΣΑ με αναφορά σε σημεία-κλειδιά της διαδρομής της στον χρόνο και ιδιαίτερη αναφορά στις εκδηλώσεις που διοργάνωσε.
– την αναφορά στα θετικά στοιχεία της ΠΣΑ , όπως η δημιουργία ενός συντάγματος – παρακαταθήκη για μελλοντικούς ενδιαφερόμενους, η τυχόν επιρροή της προσπάθειας στο ήδη αναθεωρηθέν από την βουλή σύνταγμα ( αλλά και ΠΩΣ έγινε αυτό ), η δημιουργία ενός θύλακα ενδιαφερομένων κατοίκων που , εύχομαι, να αποτελέσει «μαγιά» και για άλλους, κ.α.
– την αναφορά στις δυσκολίες της προσπάθειας, στις αστοχίες, τις παρεξηγήσεις και τις αποχωρήσεις μελών αλλά και προσπάθεια «ανάλυσης» των αιτίων , προφανώς ΟΧΙ σε προσωπικό επίπεδο.
Ο απολογισμός προτείνω να γίνει ένα «βιβλιαράκι» το οποίο να περιλαμβάνει όλα τα ως άνω και, επιπλέον, το αποτέλεσμα της προσπάθειας της ΠΣΑ ( δηλαδή το σύνταγμα), με την μορφή «θεματικών ενοτήτων» , αν υπάρχουν, ώστε ο αναγνώστης να διευκολυνθεί και να ανατρέξει, διαδικτυακά πλέον, όπου ενδιαφέρεται.
Η τελευταία παράγραφος είναι , ίσως , εκτος θέματος αλλά αποσκοπεί στην δημιουργία σκέψεων προς συζήτηση όταν βρεθούμε από κοντά.
Π. Λαμπρούκος
η “Πρωτοβουλία για Ριζική Συνταγματική Αλλαγή”, από την ίδρυσή της το έτος 2012, έθεσε ως αίτημα ένα νέο, ριζοσπαστικό, δημοκρατικό Σύνταγμα που θα θεσπιζόταν με την συμμετοχή των πολιτών και θα αναμόρφωνε πλήρως το πολιτικό σύστημα που διέλυσε την χώρα και την οδήγησε στην χρεωκοπία και την εθνική υποτέλεια. Με δεδομένο ότι στην Ελλάδα οι πολίτες στερούνται κάθε δικαίωμα να αποφασίζουν οι ίδιοι για το Σύνταγμα της χώρας τους, γνωρίζαμε εξ αρχής τις δυσκολίες του εγχειρήματος και είχαμε πλήρη επίγνωση ότι θα είχε ελπίδες πραγμάτωσης μόνο εάν μία κρίσιμη μάζα της κοινωνίας το υιοθετούσε ως πολιτική της προτεραιότητα. Δυστυχώς κάτι τέτοιο ουδέποτε συνεβη. Επί 8 έτη δώσαμε τον αγώνα μας με ανιδιοτέλεια, αλλά η αναθεώρηση ολοκληρώθηκε χωρίς την συμμετοχή της κοινωνίας και με μικρές αλλαγές οι οποίες σε καμία περίπτωση δεν στοιχειοθετούν αναμόρφωση του πολιτικού συστήματος. Υπό αυτές τις συνθήκες είναι φανερό ότι αποτύχαμε στον στόχο μας. Πετύχαμε ωστόσο κάποιους επιμέρους στόχους: Για πρώτη φορά τέθηκε στην δημόσια συζήτηση ο ρόλος του συντάγματος στην διαμόρφωση του πολιτικού συστήματος και η σχέση του με την πολιτική και οικονομική κρίση. Για πρώτη φορά έγινε λόγος για την ανάγκη εισαγωγής νέων θεσμών, όπως το δημοψήφισμα με πρωτοβουλία πολιτών, το συνταγματικό δικαστήριο, η κλήρωση ή η συμμετοχή των πολιτών στην διαμόρφωση τυο συντάγματος. Σε επίπεδο Δήμου και Περιφέρειας εισήχθη με τον νόμο 4555/2018 ο θεσμός του τοπικού δημοψηφίσματος με συλλογή υπογραφών που αντιπροσωπεύουν το 10% των εκλογέων, ενώ, σε κεντρικό επίπεδο, για πρώτη φορά θεσπίστηκε στο Σύνταγμα διάταξη που δίνει το δικαίωμα να κατατεθεί στην βουλή πρόταση νόμου με συλλογή 500.000 υπογραφών. Αυτή η μικρή πρόοδος είναι το σκαλοπάτι στο οποίο η κοινωνία των πολιτών πρέπει να πατήσει για να εξέλθει από το περιθώριο της πολιιτκής ζωής και να διεκδικήσει μεγαλύτερο ρόλο στον πολιτικό βίο που μέχρι σήμερα διαμορφώνεται χωρίς εκείνη. Σε αυτό η Πρωτοβουλία μαζί με άλλες κινήσεις πολιτών ίσως έχουν κάποιο ρόλο να διαδραματίσουν.
Η ζύμωση ιδεών που συντελέστηκε μέσα στους κόλπους της Πρωτοβουλίας και τους διαδικτυακού περίγυρού της ήταν σημαντική πέρα από το πραγματικό αποτέλεσμα της αναθεώρησης. Ο Στόχος που τέθηκε για ένα Σύνταγμα από το Λαό και όχι τους τεχνικούς της εξουσίας παραμένει. Οι προκλήσεις της δεκαετίας που άρχισε ευρωπαϊκή κρίση της δημοκρατίας και της ΕΕ, μεταναστευτικό, κλιματική κρίση και 4η βιομηχανική επανάσταση συνηγορούν στην συνέχιση της προσπάθειας μέσα από τη χαραμάδα της κουτσουρεμένης λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας. Όμως, πρέπει να προσελκυσθούν νέα μέλη, νεώτερα που θα λάβουν τη σκυτάλη του αγώνα. Αυτό πρέπει να γίνει με την συστηματική διοργάνωση συζητήσεων-ημερίδων-εσπερίδων ή ότι άλλο…
Μάκης Ανδρονόπουλος
Ως θετικό κρατάω ότι κάποιο τερλλοί (εμείς, η πρωτοβουλία) κατάφεραν να συζητηθεί το σύνταγμα και τα τρωτά του.
Αρνητικό ότι δημιουργήθηκε σύνταγμα και κατατέθηκε σαν πρόταση.
Δεν είναι το ότι διαφωνώ σε μεγάλο βαθμό με την συνταγματική πρόταση που με κάνει να την βλέπω ως αρνητικό. Είναι ότι θεωρώ πως η πρωτοβουλία έπρεπε να κυνηγίσει τον βασικό της στόχο, την αλλαγή συντάγματος με ότι μέσα είχε και διέθετε και όχι να σπαταλήσει δυνάμεις για το πώς πρέπει να είναι το σύνταγμα. Αυτό όφειλε να το αποφασίσει το σύνολο των πολιτών εφόσον είχε επιτευχθεί ο πρωταρχιοκός στόχος. Δεν θέλω να συνεχίσω, δέν έχει νόημα έτσι κι αλλιώς.
Για το μέλλον δεν μπορώ εγώ να εκφέρω άποψη καθώς εδώ και πολύ καιρό δεν μετέχω ενεργά στα της πρωτοβουλίας. Οφείλω να πώ όμως ότι πλέον η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών δείχνει να βολεύεται με την ισχνή βελτίωση της Ελλάδας και να μην ενδιαφέρεται για “φιλοσοφικά” ζητήματα όπως αυτά που θίγει η πρωτοβουλία. Το μέλλον λοιπόν δείχνει δυσοίωνο…
H δουλειά που εχει γίνει και σε αυτή την ομάδα ειναι πολύ σημαντική. Θεωρώ οτι για να υπάρξει αποτέλεσμα (μικρό στην αρχή και σταδιακά να μεγαλώνει) ειναι οτι πρέπει, για οσους νοούνται ως Δημοκράτες, δλδ πιστεύουν οτι η Δημοκρατική διαδικασία εχει την δύναμη να επιφέρει μεταβολές εντός μιας πολιτικής κίνησης και κατ επέκταση του κράτους, ως διαδικασία και οχι ως καταληγμένη πεποίθηση, να δημιουργήσουν μια ενιαία πολιτική Δημοκρατική ομάδα που θα χωράει ολους τους Δημοκράτες ειτε συντηρητικούς ειτε προοδευτικούς (τις συγγενείς ομάδες η ατομα). Βέβαια ολοι πρέπει να γνωρίζουν οτι η συνολική παρουσία πρέπει να αναλογίζεται με βάσει τα εσωτερικά ρεύματα και ετσι να αντιπροσωπεύονται και οι εσωτερικές μειοψηφίες οπου ειναι δυνατόν. Με ελεύθερη εκφραση και την απλή γνωστή εσωτερική Δημοκρατική διαδικασία .Εχουμε φτάσει στην ακρη. Αυτό ειναι το επόμενο βήμα. Χωρίς μια πολιτική κίνηση που σκοπό θα εχει να μπει στα πράγματα δεν υπάρχει πραγμάτωση στόχου. Το σχήμα ειναι κοινωνικό για αυτό απαιτείται να μπουν πολλοί. Ελληνες. Οπως σε κάθε εργο, ηδη σχέδια εφαρμογής υπάρχουν υψηλού επιπέδου, πρέπει να αρχίσει η υλοποίηση. Η υλοποίηση έχει τα δικά της θέματα και δυσκολίες. Δεν τα γνωρίζεις αν δεν επιχειρήσεις να τα αντιμετωπίσεις. Είναι όμως η ζωή και το αποτέλεσμα.
Η πρωτοβουλία τα τελευταία χρόνια έχει ανοίξει το δρόμο σε μία αιρετική προσέγγιση όσον αφορά την κυρίαρχη αντίληψη πολιτική πρακτική που ορίζεται στην ανάθεση.
Η ανάδειξη των προσπαθειών πολιτών, για να παρέμβουν σε θεσμικές διαδικασίες από τις οποίες είναι αποκλεισμένοι, αποτελεί ίσως την μεγαλύτερη επιτυχία της.
Σε αντίθεση με το γενικό πιστεύω, έχει θέσει ξανά στο δημόσιο διάλογο, ότι δεν υφίσταται η έννοια των “ιερών κειμένων”.
Βάση αυτής της αρχής ούτε το Σύνταγμα ούτε νόμος ούτε διοικητική πράξη πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μοναδική και θεοκρατικά προσδιοριζόμενη που θα βρίσκεται σε απομόνωση από την όποια απόπειρα αλλαγής, εξέλιξης ή και κατάργησης μέσω θεσμικών διαδικασιών από τους πολίτες.
Είναι αδιανόητο να συζητάμε σήμερα για Δημοκρατία, για το ιδεώδες της Δημοκρατίας και να απουσιάζει ο πολίτης ως άμεσα συμμετέχων στη διαμόρφωση θεσμών, διαδικασιών, νόμων και φυσικά και του ίδιου του Συντάγματος.
Ο θεσμικός αποκλεισμός του πολίτη, με οποιαδήποτε δικαιολογία ή αιτιολογία, νομική ή άλλη, υποθηκεύει την Δημοκρατία, τους θεσμούς και το Σύνταγμα. Στην ουσία τον αποτρέπει να αισθανθεί ότι είναι δικό του δικαιωμα και ευθύνη η ουσιαστική συμμετοχή στα κοινά.
Ως ένα είδος πολιτικού απολογισμού ότι η πρωτοβουλία έθεσε, μέσω των θέσεων και προσπαθειών της, μια ουσιαστική επερώτηση για τα όρια της συμμετοχής της κοινωνίας και των πολιτών στο πολιτικό προσωπικό της χώρας.
Νομίζω ότι αυτή είναι η ουσία της παρακαταθήκης της για το μέλλον
Η «Πρωτοβουλία για Ριζική Συνταγματική Αλλαγή» αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί μια από τις σημαντικότερες ομάδες πολιτικού, ή καλύτερα πολιτειακού, ακτιβισμού. Ξεπερνώντας τα στενά όρια του άξονα «δεξιά – αριστερά» επικεντρώθηκε από την αρχή στην ουσία της πολιτικής μας δυστοπίας και προσπάθησε να εστιάσει στο κρίσιμο, δηλαδή την ριζική αλλαγή του Συντάγματος της χώρας προς μία κατεύθυνση ουσιαστικής, αληθινής και όχι ψευδεπίγραφης δημοκρατίας. Με ένα λόγο μετριοπαθή, αλλά ταυτόχρονα ουσιαστικό, πρότεινε το δημοκρατικά αυτονόητο: την ανάγκη για μεγιστοποίηση του ρόλου του πολίτη στο πολιτικό γίγνεσθαι. Είναι χαρακτηριστικό ότι ήταν μία από τις ελάχιστες ομάδες που μίλησαν και για δημοψηφίσματα πρωτοβουλίας πολιτών, χωρίς εκπτώσεις και «περίεργες» προϋποθέσεις.
Το τι κατάφερε και τι όχι δεν είναι εύκολο να αποτιμηθεί. Σίγουρα όμως έδρασε και αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί παρά να της αναγνωρισθεί. Έδωσε ένα παράδειγμα που δυστυχώς δεν είναι συχνό. Το πολιτικό σύστημα μας επιτρέπει πλέον να μιλάμε αλλά όχι να δρούμε. Αντίθετα, η ΠΡΣΑ έδρασε και νοιώθω περήφανος που συμμετείχα σε κάποιες από τις δράσεις της και τυχερός για τους ανθρώπους που γνώρισα μέσα αλλά και διαμέσου της ΠΡΣΑ.
Παρόλα αυτά, φαίνεται όντως πως ένας κύκλος κλείνει. Όχι μόνο για την ΠΡΣΑ, αλλά και για άλλες ομάδες και πρόσωπα που όλα αυτά τα χρόνια, τα χρόνια της κρίσης, προσπάθησαν να εστιάσουν στο μείζον (το πελατειακό πολιτικό μας σύστημα και το τραγικό σε μέγεθος έλλειμμα πραγματικής δημοκρατίας που το χαρακτηρίζει) και να αφήσουν πίσω το ελάσσον. Το σημαντικό δεν είναι το τι αποφασίζεται, αλλά το ποιος αποφασίζει. Κάτι για το οποίο η ΠΡΣΑ είχε ξεκάθαρη και αμιγώς δημοκρατική άποψη και πρόταση.
Δεν ήταν λίγοι αυτοί που, εκτός της ΠΡΣΑ, υιοθέτησαν κάποιες ή συχνά και περισσότερες από τις θέσεις της. Ακόμα και πρόσωπα που στην συνέχεια προσπάθησαν και σε κάποιες περιπτώσεις έκαναν πολιτική καριέρα, κάτι το οποίο αποτελεί ακόμα μια νίκη της ΠΡΣΑ. Νίκη γιατί αποδεικνύει ότι όσα πρότεινε η ΠΡΣΑ είχαν την υποστήριξη των πολιτών που είχαν την τύχη να τα ακούσουν. Οι Έλληνες έχουν κουραστεί να μην έχουν λόγο, έχουν κουραστεί να «αντιμετωπίζουν» μία πολιτική ελίτ η οποία δεν λογοδοτεί, με ουσιαστικό τρόπο, πουθενά και σε κανέναν. Ή, καλύτερα, δεν λογοδοτεί σίγουρα στους πολίτες.
Μένει να δούμε, όλοι όσοι με κάποιον τρόπο συμμετείχαν σε αυτό το πανέμορφο «πολιτικό πείραμα», τι έχει νόημα να κάνουμε από εδώ και πέρα. Ένας κύκλος έκλεισε αλλά δεν μπορούμε να αποσυρθούμε. Πρέπει, με τα νέα πλέον δεδομένα, να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε τώρα. Επειδή ακριβώς προσπαθήσαμε είμαστε όλοι κουρασμένοι και αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό. Κουρασμένοι αλλά όχι απογοητευμένοι. Αυτό δεν μας επιτρέπεται και για αυτό το να συνεχίσουμε είναι μονόδρομος. Μένει μόνο να βρούμε τον βέλτιστο τρόπο.
ΑΓΑΠΗΤΟΙ ΦΙΛΟΙ
>
> Εκείνο που θέλω να τονίσω είναι η ανάγκη να μείνει η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ
> ενεργή. Δεν νομίζω ότι το θέμα του Συντάγματος έχει κλείσει – και
> εννοώ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ και όχι νομικά η κοινοβουλευτικά……………
>
> Πρέπει να είμαστε παρόντες, με όποιο τρόπο βρίσκουμε πρόσφορο,
> αναλόγως των συνθηκών και συγκυριών. Ποτέ δεν ξέρει κανείς τι
> γίνεται και πρέπει να είμαστε – έστω και από μια γωνία στην άκρη –
> ΠΑΡΟΝΤΕΣ στο πολιτικό γίγνεσθαι.
>
> Το αν μετασχηματιστούμε αργότερα σε κάτι άλλο ηπαραμείνουμε ως
> έχουμε θα έχει νόημα μόνο αν εξακολουθήσουμε να είμαστε ενεργοί.
> Σκεφτείτε και τους όποιους – λίγους η περισσότερους – μας
> διαβάζουνκαι μας ακολουθούν…………